domingo, 12 de agosto de 2012

TIMOR LOROSAE DIÁRIO 11 AGO2012

TIMOR LOROSAE NAÇÃO - diário


PRESIDENTE REJEITA MINISTRA DA DEFESA NOMEADA

Posted: 11 Aug 2012 12:52 PM PDT

Global Voices - Escrito por Janet Gunter - Traduzido por Sara Moreira
[Todos os links levam a páginas em inglês excepto quando indicado outro idioma]
Na segunda feira, 6 de Agosto, o jornal Tempo Semanal tornou públicos os nomes propostos para fazerem parte do gabinete do novo governo de coligação em Timor Leste, que incluía Maria Domingas Alves (conhecida por Mikato) como Ministra da Defesa e Segurança, a mais alta patente civil que preside as forças armadas.
A Fundasaun Mahein e outras fontes noticiosas reportaramna terça feira que o novo Presidente Taur Matan Ruak - ele próprio líder veterano da resistência de guerrilha e das forças armadas após a independência - declarou-se contra esta nomeação. Nos bastidores, as negociações levaram à nomeação de Cirilo Jose Christopher para substituí-la.
Mikato é uma das mulheres mais proeminentes na política em Timor Leste, tendo presidido ao Ministério da Solidariedade Social durante uma longa crise de refugiados, e ao estabelecimento da reforma para idosos e ao apoio para os veteranos.
No dia que se seguiu a estas notícias, a ONG Rede Feto (Rede de Mulheres) pronunciou-se[tet] numa conferência de imprensa sobre as declarações do Presidente que sugeriam que Mikato não seria adequada para a tarefa:
“Tamba ne’e ami husi movimentu feto Timor Leste hato’o deskontentimentu ba liafuan refere nebe hatu’un dignidade feto Timor leste, nomos ignora Feto sira nia kapasidade nebe hatudu ona liu husi desempenhamentu nebe halao ona durante tinan 5 hodi fo’o susesu maka’as ba governasaun AMP I”
Tradução: Por causa disto nós, do movimento de mulheres em Timor Leste, manifestamos o nosso descontentamento com as palavras [do Presidente] que limitam a dignidade das mulheres timorenses, e ignoram a capacidade que já foi bem demonstrada [por Mikato] ao longo dos mais de cinco anos em que contribuiu com grande sucesso na administração do primeiro governo de coligação.
O blog Forum Haksesuk explica[tet] que Mikato recusou uma oferta posterior para voltar ao mesmo cargo no ministério do anterior governo, porque estar “ofendida”, concluindo que esta “novela” levou ao seu “sacrifício”.
Fundar a nação
Desde a época de Muki Bonaparte, membro fundador do maior partido de Timor Leste a propor a independência, que as mulheres têm desempenhado um papel de destaque na vida política nacional. A Rede Feto escreve[tet]:
“Partidu Politiku rasik loke sira nia odomatan atu feto sira bele involve no organiza sira nia atividade. Organizasaun OPMT (Organizasaun Popular das Mulheres de Timor) hanesan organizasaun feto ida ne’ebe hahu sira nia atividade iha fulan Agostu 1975. […] Comite Central Fretelin (CCF) mos fo fiar ba feto ida hanaran Rosa Bonaparte Soares/Muky atu bele lidera organizasaun ida nee.”
Tradução: Os próprios partidos políticos abriram as portas para que as mulheres entrassem e organizasem as suas próprias actividades. A organização OPMT (Organização Popular das Mulheres de Timor) era uma organização de mulheres que iniciou as suas actividades em Agosto de 1975. O Comité Central da Fretilin (CCF) confiou a liderança desta organização a uma mulher chamada Rosa Bonaparte Soares/Muky.
Até depois do seu martírio no cais de Dili com Isabel Barreto Lobato e Silvina Namuk na invasão indonésia de 1975, as mulheres continuaram a desempenhar um papel importante na resistência de Timor Leste, de todas as formas: armada, clandestina e diplomática. Mulheres activistas clandestinas como Maria Goreti [.pdf] pagaram essa dedicação com a própria vida. Outras mulheres como Mana Bisoi [pt] lutaram na resistência armada e continuam a representar as mulheres na vida pública.
A investigadora australiana Sarah Niner escreveuno início deste ano no seu blog:
“The women who fought accepted that the struggle for women’s rights was not possible during the fight for independence. However, the struggle for independence created a pool of highly skilled and motivated women who no longer accepted the status quo and today work toward equity for women.”
Tradução: As mulheres que lutavam aceitaram que a luta pelo direito das mulheres não era possível durante a luta pela independência. No entanto, a luta pela independência fez com que se estabelecesse um grupo de mulheres altamente competentes e motivadas que já não aceitam o status quo e trabalham hoje pela igualdade das mulheres.
Desde a independência
Nos governos desde a independência, houve mulheres a representar ministérios chave, tais como o Ministério das Finanças e o Ministério da Justiça. A assembleia constituinte de Timor Leste e os primeiros governos tiveram números de representação de mulheres relativamente altos, com cerca de 30% do parlamento no feminino no último governo. O actual tem um número ainda maior, com 35% de mulheres, segundoo blog Forum Feto Global.
Mas será que os números são indicativos da representação real? Susan Marx escreveuantes das eleições deste ano no blog da Asia Foundation:
“[…] Timorese women are questioning the practicalities of participating within a historically patriarchal society. What was interesting in our research was that many of the women currently active in politics were adamant in demanding more meaningful participation. They cite the lack of women in leadership roles and decision-making positions as evidence that political parties use women’s participation only in an attempt to placate critics and to satisfy the quota requirements. Other potential candidates cited the lack of regard for women’s views within the political fray as one of the main deterrents from becoming involved themselves”
Tradução: As mulheres timorenses estão a questionar as práticas da participação num contexto histórico de sociedade patriarcal. O que consideramos interessante na nossa pesquisa foi que muitas das mulheres actualmente activas na política mostraram-se intransigentes na exigência de uma participação mais significativa. Elas referem a falta de mulheres em papéis de liderança e posições de tomada de decisão como prova de que os partidos políticos usam só a participação das mulheres como tentativa de calar os críticos e de satisfazer os requisitos de quotas. Outras potenciais candidatas referiram a falta de atenção dada às visões das mulheres dentro da luta política como um dos principais motivos que impedem o seu envolvimento.
A controvérsia sobre Mikato certamente faz questionar se os líderes masculinos timorenses entendem que certos papéis são na sua natureza exclusivos do sexo masculino. Niner afirmouem Março:
“[…] ongoing conflict, and an aggressive political culture, favours a type of strong, militarised masculinity that marginalises women, placing them in less visible ‘traditional’ roles, and has a negative effect on their status and political participation.”
Tradução: o conflito persistente, e uma cultura política agressiva, favorecem um tipo de masculinidade forte e militarizado que marginaliza as mulheres, colocando-as em papéis “tradicionais” menos visíveis, e tem um efeito negativo no seu status e na participação política.
O utilizador do Facebook Juvinal Inasio escreveu publicamente [tet]:
“La etiku liu hodi diskrimina feto hodi kaer pasta Ministra Defesa………..!!!!!!!!!! Bainhira ulun boot sira elimina Micatohusi kargu ne'e, signifika ita nia ukun nain sira la valoriza feto atu partisipa iha prosesu dezenvolvimentu nasaun…………….Ita nia ukun nain sira mesak b**** ten deit bainhira sira iha kampanha hateten sei promove jeneru……….!!!!!!!! …………..Nune'e feto sira, lalika fiar tan sira……!!!!!!!!!!”
Tradução: Não é ético discriminar uma mulher a quem foi dada a pasta do Ministério da Defesa….!!!!! Quando os “chefões” eliminam Micato da posição, isso quer dizer que a nossa liderança não valoriza a participação das mulheres no processo de desenvolvimento da nação……. Os nossos líderes são uns mentirosos quando fazem campanha a dizer que vão promover a igualdade de género….!!!! Portanto mulheres, não acreditem mais neles…!!!!!!

BOP SEI MUDA BA UEP

Posted: 11 Aug 2012 12:27 PM PDT

Jornal Timor Post - Sesta-Feira, 10 Agustu 2012
Polisia Unidade batalhao Ordem Publiku (BOP) iha tempu badak sei muda markas husi fatuhada ba markas unidade Especial Polisia (UEP) iha Brimob bairo-Pite, Dili.
“Ami iha ona planu atu muda Unidade BOP hamutuk ho Unidade Espesial Policia iha bairo-Pite, tanba unidade ne’e mos iha servisu ne’ebe mak estenbai iha oras 24 nia laran hodi atende situasaun emerjensia ne’ebe karik akontese,” deklara Afonsu.
Tuir planu, Fatin BOP iha Fatuhada, Governu sei intrega fali ba F-FDTL hodi hala’o nia knaar iha fatin refere.
Antes ne’e mos, Komando Jeral PNTL, Komisariu Longuinhos Monteiro deklara ona katak, Governu foun mai ne’e tenki hadia kondisaun Kuartel jeral PNTL Kaikoli, BOP, UPF, UPM no mos eskuadra sira ne’ebe mak monta ona iha Distritu 13 ho kondisaun ne’ebe mak sei at.

GOVERNU PLANEIA ALOKA MEMBRU F-FDTL BA DISTRITU

Posted: 11 Aug 2012 12:21 PM PDT

Jornal Timor Post - Sesta-Feira, 10 Agustu 2012
Kintu (V) Governu konstitusional planeia koloka membru F-FDTL ba Distritu, ba kestaun ne’e, Sekretariu Estadu Defesa Julio Tomas Pinto hateten, Governu deskute ona ho Komando F-FDTL hodi bele aloka forsa F-FDTL iha Distritu.
Julio Tomas rekoinese iha 2012, planu perioridade ba alokasaun membru F-FDTL iha fatin hotu seidauk bele akontese maibe ba 2013 ne’ebe bele ona implementa planu ne’e.
Julio Tomas mos deklara katak, ba tinan lima oin mai ne’e, importante mak implementasaun projeitus hotu tenki ho kualidade hodi nunee bele hadiak diak liu tan servisu iha futuru.
“Ital abele repete tan erus ne’ebe ita halo iha tinan lima liu ba, ida ne’e importante liu ba ita atu haree,” Promete Julio Tomas.
Iha parte seluk Julio mos rekoinese katak, durante tinan lima lina kordenasaun entre Ministerial ho F-FDTL ladun efetivu tanba ne’e, ba oin presija hadia diak liu tan atu hetan progresu ne’ebe diak liu tan iha tempu oin mai.

FRETILIN SEI LA INVOLVE IHA MEZA KOMISAUN PN

Posted: 11 Aug 2012 12:17 PM PDT

Jornal Nacional Diario - Sesta-Feira, 10 Agustu 2012
Bancada Opozisaun FRETILIN sei la involve iha meza komisaun Parlamentu Nasional, tanba bancada FRETILIN konsidera politika esklusaun ba kultura Politika iha Timor-Leste (TL).
Xefi Bancada Partidu FRETILIN Ainceto Guterres inform alia hirak ne’e ba Jornal Nacional Diario iha Uma Fukun parlamentu Nasional Tersa foin lalais ne’e.
Aniceto Guterres haktuir katak, maske FRETILIN la involve iha meza komisaun maibe deputadu bancada FRETILIN sei kontinua hala’o knaar deputadu hanesan halo fiskalizasaun, halo lei no foti desizaun politika tuir lei, tuir konstituisaun RDTL artigu 92.
Iha artigu 92 kontisuisaun RDTL hateten, konaba Parlamentu Nasional mak orgaun soberania Republika Timor-Leste nian ne’ebe reprejenta ema Timoroan tomak, iha kbiit atu halo lei, atu fiskaliza no atu halo desizaun Politika.
Tanba ne’e, Aniceto haktuir tan katak, maske la involve iha meza komisaun sira, maibe deputadu sira FRETILIN nian sei involve hanesan membru Komisaun deit.
“Situasaun politika ida uluk 2007 seidauk muda, ne’ebe agora sai hanesan kultura politika eskluzaun ida ka konfrontasaun ne’e, ida ne’e la muda entaun ami laiha nesesidade, ami hanin katak, ami la presiza ami ba tu’ur ka ou kaer meza das komisoens, komisaun ami partisipa, ami nia membru Bankada sei partisipa hanesan deputadu, fahe tuir profesionalidade komisoens ne’ebe meza Parlamentu sira sei halo,” dehan Aniceto Guterres.
Aliende la envolve iha meza komisaun, katak Aniceto Guterres, iha meza Prezidensia Parlamentu no Governu mos la involve, maske iha hanoin ida atu hakarak envolve ninia ema.
“Tanba politika eskluzaun ida ne’e mak ami mos la hetan fatin iha meza Prezidensia Parlamentu ninian, ate iha Governu ne’e mos FRETILIN hakarak atu Partisipa mas FRETILIN fika eskluidu, Politiak eskluzaun ida ne’e kontinua hanesan 2007 ninian, no situasaun ida ne’e sei kontinua iha 2012 mos sei kontinua politika ida ne’e i Politika ida ne’e sai hanesan kultura politika ida iha Timor ne’e, entaun pronto ami tenki muda ami nia politika,” Aniceto Guterres esplika.

OGE VAI APENAS PARAR AOS BOLSOS

Posted: 11 Aug 2012 12:08 PM PDT

Jornal Timor Post - Quinta-feira, 09 de Agosto de 2012 - Tradução de TIMOR RAI MURAK
O Orçamento Geral do Estado (OGE) que vai ser executado, de agora em diante, ainda se vai gastar mais para os vencimentos dos membros do governo atual, porque a realidade demonstra-nos que o número de membros no governo continua a aumentar.
"Eu fico mais preocupado porque a lei da pensão vitalícia ainda não foi alterada e as implicações (da não alteração) para o OGE em cada cinco anos, porque provoca um peso para a nação", disse o diretor do Programa do Sistema de Monitorização, Luís Oliveira Sampaio, aos jornalistas na passada quarta-feira.
Ele declarou que, a grande estrutura (do governo) vai obrigar o Estado a pagar ao governo anualmente e quando os membros do governo rematarem o seu mandato, eles vão gozar o direito dos ex-titulares.
"Eu observo que a estrutura (do governo) é grande e demonstra que não há efetividade, a questão não é colocar pessoas em todas as áreas, é necessário também ter em conta os gastos do OGE anualmente", acrescentou Sampaio.
Da mesma forma preocupados estão alguns deputados da Fretilin que afirmaram que, com este elevado número de membros no governo apenas se vai gastar muito mais no Orçamento Geral do Estado e o resultado final é o trabalho não andar para a frente.

O DESCALABRO DA AGÊNCIA LUSA EM TIMOR-LESTE, A FALTA DE SOLIDARIEDADE

Posted: 11 Aug 2012 05:23 AM PDT

Afonso Camões, o "maioral" da Lusa que se escuda no silêncio
Ontem, em Díli, Timor-Leste, foi noticiado que um repórter da comunicação social, da Rádio Rakambia, foi gravemente ferido quando se encontrava em serviço. Desconhecidos anavalharam-no com profundidade no abdómen. Disso damos notícia mais em baixo.
Leoneto Gonçalves da Cruz, o repórter encontra-se internado no Hospital de Díli, Guido Valadares, e o seu estado é grave. Sobre o acontecimento o diretor da Rádio Rakambia lançou o alerta para o público em geral e também para os órgãos de comunicação social que operam em Timor-Leste. O teor do comunicado é o seguinte:
"Oi kolega sira tomak mídia, ohin dader Ø 10 Augustus 2012 repórter de rádio Rakambia Leoneto Gonçalves da Cruz, Hetan sona Husi ema nain rua ho deskoinesidu do motor iha farol Parte CAC nia oin, maijumenus oras Besik tuku 05h45 dader, depois de ne Leoneto obriga um lao To'o estúdio de rádio Rakambia kampung Alor Hodi Husu aijuda ba nian kolega apresentador Jeronimo dos Santos Hodi lori ba iha Hospital Nasional Guidu Valdares não iha akuntesementu ne Rasik rejulta kanek iha Parte kabun não teoan kuak tolu não oras ne daudaun Leoneto Hetan atendementu operasaun iha sala operasoens Hospital Guido Valadares.
Eurico Pereira - Direktur Rádio Rakambia"
Traduzido do tétum para português:
"Oi a todos os colegas da mídia. Hoje, 10 de agosto de 2012, o repórter da Rádio Rakambia, Leoneto Gonçalves da Cruz, foi esfaqueado por duas pessoas não identificadas que estavam andando em motos no bairro do Farol, em frente ao escritório da Comissão de Combate à Corrupção, às 5:45 am. Leoneto, gravemente ferido, ainda foi capaz de andar para o estúdio da Rádio Rakambia, em Kampung Alor Rakambia, para procurar a ajuda do seu colega e apresentador Jeronimo dos Santos, que o levou para o Hospital Guido Valadares Nacional. Ele sofreu ferimentos de faca na barriga que perfuraram os seus intestinos em três lugares, ele está sendo operado neste momento no HNGV."
Isto foi, e é, notícia em Timor-Leste. Um jornalista foi barbara e gravemente esfaqueado no exercício da sua profissão. Por parte da comunicação social a operar em Timor-Leste, veiculada em tétum e em inglês, comprovou-se a solidariedade para com o colega atacado, contra os ataques à liberdade de informação, contra os ataques – tantas vezes mortais – aos que no exercício da sua profissão correm sérios riscos para informar. A solidariedade para com o colega jornalista, na denúncia, na informação foi imediata… Mas só em tétum e em inglês. Onde estaria a Agência Lusa? Onde estará a solidariedade para com o jornalista escrita e dita em português? Nos blogues. Nos blogues porque a Agência em Timor-Leste está de barriga ao sol numa qualquer praia paradisíaca, ou até voou para Bali, a banhos. São meras hipóteses, não sabemos.
Aquilo que a Agência Lusa terá de explicar é a razão da nefasta ausência de notícias em português quando dispõe de uma delegação em Timor-Leste, em Díli. Aquilo que a Agência Lusa deverá uma vez mais experimentar vergonha é pela sua falta de solidariedade neste caso do ataque a um colega de profissão. Se a vergonha não assola os responsáveis da Agência Lusa pelo seu tão mau desempenho – agravado ultimamente – e não repõe o exercício do seu dever naquele país, para com as centenas de milhões da comunidade da lusofonia então o melhor será de uma vez por todas sair de Timor-Leste, anunciando-o em vez de cobardemente se alapar na indiferença e no silêncio.
Ainda ontem, com origem em Timor-Leste, escrevia-nos, em correio eletrónico, alguém timorense e luso:
“Um jornalista foi esfaqueado em Díli e a Lusa nem disse uma palavra. Não sei se a RTP tocou no assunto, mas demonstra bem que as bestas que lá trabalham nem solidariedade demonstram para com os seus colegas de profissão. Mas que raio de gente é esta? Estão ao serviço de quem e o que estão a fazer em Timor?
Sinceramente, eles nas últimas semanas não têm escrito quase nada, não sei se estão de férias ou não, mas mesmo assim a sede em Lisboa continua a funcionar.
Enfim!”
AGÊNCIA DE NOTÍCIAS FECHA PARA FÉRIAS?
O texto que nos foi enviado, acima, mostra que até existem os excessivamente tolerantes e perdulários, que admitem que uma Agência de Notícias feche para férias… Mas não, não deve fechar. Nunca tal se viu. Se um profissional destacado para a delegação da Lusa em Timor-Leste tem de iniciar férias os incapacitados mas ditos altos responsáveis da Agência só têm de nomear e fazer deslocar em sua substituição outro profissional, e na Lusa há imensos jornalistas. Até haverá uns quantos nas “prateleiras”, como dizem.
Aquilo que a Agência Lusa demonstra, neste triste caso da sua atividade(?) em Timor-Leste é que funciona com base na badalheira, parecendo querer arrastar alguns dos seus profissionais para imerecidos epítetos de Amélias Badalhocas da Informação, quando nada disso se trata mas sim da incompetência de uns quantos energúmenos (ditos altos responsáveis) que negam ao lusófonos espalhados pelo mundo a informação devida sobre Timor-Leste. É disso que se trata. De nada mais.
Nem a solidariedade e a defesa, pela divulgação, de colegas de informação os demove. Nada os demove. Nem o descalabro para que estão a arrastar a Agência. Para a Lusa a vergonha não existe, pecha natural mas decerto contagiada ainda mais pelo governo que desgoverna Portugal, igualmente sem vergonha, sem sensibilidade, sem profissionalismo, sem humanismo nem a defesa dos valores intrínsecos numa democracia real. (TLN – AV)

TIMOR RAI MURAK – NOVO BLOGUE POR UMA CAUSA JUSTA E PRECIOSA

Posted: 11 Aug 2012 03:31 AM PDT

Foi há pouco mais de uma semana que vimos com satisfação surgir na blogosfera um novo títulodedicado a Timor Leste, àquela causa justa que importa ser divulgada porque a luta dos timorenses continua em perseguição da conquista da almejada e prometida independência, por justiça, por democracia, pelo direito ao pleno emprego, à habitação, à educação, à saúde, à cultura e a tudo que possa contribuir para a dignificação e desenvolvimento territorial, material e intelectual daquele povo e daquele país.
O título do novo blogue é bonito e com um importante significado. Anteriormente referimos aqui, em breve alusão ao surgimento do Timor Rai Murak, que o significado do seu título era Timor Terra Sagrada. Incorreto. Traduzido do tétum Rai Murak significa terra preciosa. A palavra murak é dita pelos timorenses para representar tesouro, o tesouro que na realidade é aquela meia-ilha, país de tesouros constantemente assaltados e roubados por invasores de toda a espécie. País-tesouro, terra tesouro, que vai muitíssimo para além das riquezas naturais proporcionadas pelo petróleo, pelo ouro, pelo gás. Tesouro por que nos conquista e se mantém dentro dos que ali estiveram, ou estão, num canto especial do amor que lhe desenvolvemos e para que não encontramos explicação.
Choramos de alegria por Timor, e/ou de tristeza. Inexplicavelmente algo dentro de nós nunca mais se dissocia de Timor rai murak, terra preciosa que nos algema para a eternidade, fazendo quase morrer de saudades os que lá viveram e não mais voltam fisicamente. Só fisicamente, porque, queiramos ou não, ficaremos sempre, para o resto da nossa vida de lúcidez, com lugar cativo naquelas paisagens e naquelas gentes tão peculiares, de sorrisos abertos, francos, espontâneos, que jamais esquecemos.
O significado do título do novo blogue é lindo e é expositor da importância daquele país e daquele povo. É para eles que desejamos os maiores sucessos. Ao país, ao povo e ao blogue. Visitem-no, por tudo, e também por que o esforço de manter um blogue daquele género é tarefa que merece o reconhecimento de todos nós. Longa vida Timor Rai Murak. (TLN – AV)

Sem comentários:

Enviar um comentário