quarta-feira, 15 de agosto de 2012

TIMOR LOROSAE DI´RIO 15 AGOSTO 2012


TIMOR LOROSAE NAÇÃO - diário


Posted: 14 Aug 2012 06:06 PM PDT


António Veríssimo

O governo tomou posse sem a foto da praxe com o primeiro-ministro integrado, mas os presentes resolveram o assunto da melhor maneira. Começou tudo muito bem e o benefício da dúvida até talvez possa ser oferecido ao novo governo se souber ser realmente novo, diferente, competente e honesto. Vamos nesse espírito nos primeiros 100 dias. Depois…

Em Timor-Leste o V Governo Constitucional tomou posse. Para além dos respetivos juramentos de fidelidade à Constituição e assinaturas dos futuros governantes a cerimónia de posse terminou sem a costumeira fotografia da praxe integrando o primeiro-ministro, todos os membros do governo e o presidente da República. Estranho. Houve foto mas sem PM. Por isso vimos justificações para todos os gostos.

Salientem-se três causas: “Que o elenco governativo é enorme (55) e que não cabiam todos na fotografia”, “Que já era tarde e não existiam as condições técnicas (luz) para obter uma fotografia de qualidade”, “Que o PR Taur Matan Ruak foi muito “duro” para com Xanana Gusmão – enquanto PM do governo anterior – e que por essa razão Xanana saiu apressadamente após o término da cerimonia sem avisar”. De todas as mencionadas venha o diabo e escolha.

Claro que é perfeitamente possível fotografar naquelas condições. Olhem a foto. Claro que havia luz e podiam ter conseguido mais luz para fotografar. Claro que o PR Taur foi um bocadinho crítico da má governação do governo anterior e, por consequência, diretamente, critico do primado de Xanana Gusmão. Mas até nem foi demais. Disse algumas verdades sobre os males de que o povo sofre. Deixou entender que não vai pactuar com o tipo de governo que não olha realmente para o país e para o povo com olhos de ver e agir em conformidade. Deixou recados, vários, mas até nem referiu o mal maior: a corrupção, o conluio, o nepotismo. Nem os roubos descarados que em negociatas certas e incertas têm permitido que uns quantos se encontrem neste momento, cinco anos depois, podres de ricos, enquanto a taxa de subalimentados, de esfomeados, subiu durante a vigência e primado de Xanana Gusmão-AMP-Ramos Horta. Subiu e põe Timor-Leste no terceiro país mais carenciado. Ainda há dias aqui foi isso noticiado. Diretamente Taur nem referiu isso, a fome que muitos do povo têm. Disse o que disse a rasar os assuntos que considerou dever abordar. Mas Xanana Gusmão não gostou e saiu apressadamente, sem avisar como devia que para ele a cerimónia tinha terminado porque amuara (no mínimo).

Ao contrário daquilo que era esperado Taur demonstrou que apesar de ter sido um candidato de Xanana (como aqui dissemos durante anos) não lhe deve rigorosamente nada e que o apoio à sua candidatura presidencial não vai ser objeto de, por isso, não cumprir as suas funções de acordo com o que interessa ao povo timorense, à República, ao país. Se necessário pressionando o governo para a prática de medidas mais adequada aos interesses soberanos dos governados. Esta é a leitura que podemos fazer para o futuro da presidência de Taur Matan Ruak. Por outras palavras deixou transparecer que ele não é Ramos Horta e que na vigência da sua presidência não vai aparar golpes, nem fazer que está tudo bem se não estiver. Muito menos vai aquiescer perante teimosias, jogadas e birras de Xanana Gusmão.

Sendo verdade que quando um governo inicia a sua atividade é merecedor do benefício da dúvida, não é menos verdade que este governo – infelizmente - não pode trazer nada de muito diferente do anterior. As máfias estão instaladas, Xanana está comprometido com imensas “cláusulas” do passado governativo e para além disso… Que beneficio da dúvida merece um governo mal pintado de novo? É que até neste já há camadas de tinta que estão a estalar ainda antes de tomarem posse. Mas vamos ver, expectantes. De preferência fazendo figas para que tudo seja diferente, honesto, justo, transparente… Há casos em que nem as moscas mudaram no elenco governativo. Sejamos positivos. Com este governo não vai haver mais corrupções, os que roubaram milhões aos timorenses vão devolvê-los e pelo seu próprio pé entregarem-se às autoridades. Esperemos que não exagerem. Um pouco de ironia não faz mal a ninguém.

Sem ironia, no ato de posse, recordemos, Taur Matan Ruak  tocou em aspetos essenciais da péssima governação de Xanana e seu séquito no governo anterior.  Taur olhou para o país e viu o que aqui no TLN tem sido denunciado até à exaustão. Ele olhou com olhos de ver e disse em seu discurso – que publicámos na íntegra:

"No entanto, quando olhamos ao nosso redor para analisar a situação do país, o que vemos?

Vemos níveis muito baixos de renda, um tecido económico frágil, a dependência externa alta, baixos níveis de infra-estruturas, desenvolvimento regional desequilibrado, com o crescimento urbano desregrado e grandes diferenças entre as cidades com as áreas rurais, baixos níveis de bem-estar, uma fraca estrutura administrativa e um baixo desenvolvimento técnico e científico.”

O que Taur não disse foi que apesar de existir tanta desgraça os milhões de dólares foram alegadamente gastos em prol do melhor para o país. Os dólares desapareceram e obra… Não se vê.

Também o ministro da educação, Câncio Freitas, dizia que tudo estava funcionar pelo melhor e nas melhores perspetivas. Mas Taur disse, e é verdade.

“Nossas escolas operam sem quase nenhum equipamento com professores por conta própria em aldeias e paróquias de todo o país que dispõem de quase nenhuns manuais e outros materiais didáticos. O ensino técnico e profissional abrange um pequeno percentual de estudantes, bem abaixo das necessidades do desenvolvimento económico futuro.”

A agricultura, que tanta propaganda desonesta a mimou, com exibições de magotes de tratores e outras aparelhagens. Onde estão? E as “luvas”?... Também a agricultura estava no bom caminho, tudo do melhor… Há fome mas em contrapartida há produtos agrícolas e outros a estragarem-se. Mas Taur Matan Ruak viu, como todos nós, e disse:

“A produção agrícola do país é pobre e os agricultores não dispõem de recursos para o transporte de produção agrícola e pecuária para o mercado. Excedentes agrícolas, sempre que eles existem, muitas vezes se deterioram e apodrecem por falta de condições de armazenamento adequadas.”

O “monstro” Estado que o governo de Xanana criou foi desenhado para uns quantos se servirem e não para servir o povo e o país. Ficou provado. Era assim que lhes convinha. É assim que convém sempre às admnistrações corruptas, desonestas. Isso, deste modo, Taur não disse (nem devia) mas foi muito taxativo quando afirmou que o estado não está a "cumprir para a grande maioria do povo timorense”. Disse mais:

“As instituições do Estado estão a contribuir para o desenvolvimento desequilibrado do território. A nossa administração está centralizada com pesadas e grandes estruturas na capital, muitas vezes prestando serviços de má qualidade, e é quase ausente nos distritos onde a maioria da população vive e onde a privação social e económica é maior. O Estado não está cumprindo para a grande maioria do povo timorense.”

Ora talvez por tal discurso tenhamos a razão porque Xanana Gusmão não esteve disposto a fotografias. É que com a enorme cabeça com que ficou não cabia na fotografia. O seu candidato presidencial afinal não é seu, é de Timor-Leste, e foi honesto, objetivo, foi um presidente da República de todos os timorenses e não só de alguns que constituem uma elite desmesuradamente gananciosa e desonesta que floresceu no primado de Xanana Gusmão-José Ramos Horta.

Não será agora que veremos aqui abordado o caso – talvez pré-fabricado – da indigitada ministra da Defesa, Micato, que depois deu azo a polémicas ainda não terminadas. Lá iremos. Sobre isso talvez não seja de todo errado experimentarmos fazer um exercício. Xanana indicou aquela senhora para ministra daquela pasta, defesa, Taur sublinhou não concordar nem aprovar. Quem considera que Taur tomou aquela decisão por machismo? Descabido. Porque terá sido tudo isto? Lá iremos. Reparem no pré-fabricado.

Que Xanana Gusmão não dá ponto sem nó, isso não dá. Que é um animal político sem pejo de sujar as mãos e o que mais for necessário para depois esgueirar-se airosamente, já vimos. Por tudo isso, parece que temos Presidente atento e a sério em Timor-Leste. É essa a esperança e o acreditar em Timor-Leste.

Posted: 14 Aug 2012 11:28 AM PDT



East Timor Legal News - Source: Fundasaun Mahein, 13 August 2012 Press Release - In March 2011 Indonesian media reported that Timor-Leste was to receive export credits for the procurement of weapons from PT PINDAD. On 23 March 2011 the Interior Minister of Indonesia confirmed an agreement to export weapons to Timor-Leste.

Weapons procurement is a sensitive subject. During UNTAET the government of Timor-Leste procured a large number of Glock 9mm pistols for the PNTL and a stock of M16s for the F-FDTL.

Other issues can occur with the government-procured weapons. Most recently, as reported by Tempo Semanal on August 2012, the PNTL purchased five faulty PM2 submachine guns from PT PINDAD. The ultra-powerful guns failed to work during a training session on Saturday, 4 August 2012.

Secretary of State for Security Francisco Guterres has denied responsibility in the matter, pointing the finger instead at PNTL General Commander Monteiro, but Fundasaun Mahein (FM) wonders why the police are in charge of procuring their own weapons at all? We are disappointed in the Secretary of State for Security for washing his hands of the matter so summarily. Is this not a major security issue that submachine guns – which really are not necessary in the protection of Timorese civilians – are being imported into the communities of Timor-Leste?

FM is disappointed in both the Secretary of State and the Commander General of the PNTL in pointing fingers at one another on responsibility for the faulty weapons. With a clear process of oversight, transparent to civilians, there would be clear indications on why submachine guns had been ordered, or how the gun company had been chosen. It would increase accountability and would incentivize a smoother-running, safer country.

The public also has a right to know for what purpose we need more guns. This is particularly true if the current batch of guns are still working and the government money could be directed to more effective things, such as PNTL management training or a more comprehensive weapons auditing system.

Perhaps this is a question of state secrecy. But in that case, why does the Indonesian public or media know more than the Timorese public about weapons coming into Timor-Leste? Why is our government not informing their own media?

Fundasaun Mahein’s recommendation:

• Fundasaun Mahein (FM) recommends that the Minister of Defense and Security consistently, transparently inform the Timorese public about the ongoing process by which the government buys new weapons and disposes of the old weapons.

• FM recommends that the Minister of Defense and Security place the responsibility of weapons procurement for the state with a state organization, rather than a private company. The process should be driven by studies to determine the optimal weapons type and weapons numbers for community policing. The state organization should report to parliament rather than to the military or police, who should not be purchasing their own weapons.

• Parliament Committee B should closely monitor the procurement process.

• Minister of Defense and Security should conduct an annual transparent audit of all weapons currently in possession of the PNTL and F-FDTL, as well as any new weapons to be procured in the future.

-----
Timor-Leste Sei Sosa Kilat Barak Tan? Fundasaun Mahein, 13 Agusto 2012 Komunikadu Imprenza - Liu husi Mahein Nia Hanoin Lisuk ne’e deskute klean kona-ba kilat tuan sira ne’ebé agora daudauk iha instituisaun siguransa nian sei problematiku hela no públiku sei konfuzaun hela ho kilat sira ne’ebé lakon iha krize 2006 nia paradeiru maibé govenu kontinua sosa kilat. Iha fulan Marsu 2011 Media Indonezia fo sai katak Timor-Leste sei hetan kreditu ekspo ka deve osan husi Indonezia atu sosa kilat husi PT PINDAD. Iha loron 23 Marsu 2011 Ministru interna Repúblika Indonezia nian afirma katak iha ona konkordansia ho Timor-Leste atu fo exporta kilat ba Timor-Leste.

Prokuramentu ba kilat buat ida ne’ebé sensitivu. Durante UNTAET pistola Glock 9 mm barak los ita sosa ba PNTL no prokuramentu kilat M16 ba F-FDTL. Depois ita restaura tiha independensia Timor-Leste dahuluk liu sosa kilat rasik iha tinan 2004 iha momentu eis Ministru Interior Rogeiro Lobato iha governu FRETILIN nia ukun importa kilat HK33, Steyr ho F2000 ba PNTL Unidade Espesial. Istoria kona-bá kilat importa iha momentu ne’e iha debate públiku oituan, maske públiku tauk los no iha deskomfiansa ba pontensia uza ho ho maneja sala kilat sira ne’e. Tinan rua liu deit, iha tinan 2006, barak los kilat husi polisia nia kilat monu iha ema sivil nia liman no halo sofre ema inosente barak mate no terus.

PNTL sosa kilat lima PM2 husi PT PINDAD. Nia ultra-forsa nian hosi kilat ne’e la funsiona durante uza halo treinamentu iha loron 4 Agustu 2012. Hanesan mos kilat importa seluk tama iha Timor-Leste, total kilat seluk husi kilat lima ne’ebé tama mai Timor-Leste kontinua sai misteriu. Hetok aat liu maka kilat ne’e tama mai iha aeru portu autoridade sira iha aeru portu labele halo revista ba konteiner sira ne’e no Komandante Jeral PNTL Longuinhos Monteiro protestu atu konteiner kilat sira ne’e ba lalais PNTL nia liman.

Iha biban ida ne’e Sekretariu Estadu ba Siguransa Francisco Guterres deklara katak la’os nia responsabilidade maibé ne’e submete Komandante Jeral Monteiro nia responsabilidade. Fundasaun Mahein (FM) kestiona tanba sa maka responsabilidade ne’e dun ba mai no SES lolos asumi nia responsabilidade ho diak maibé fase liman ba prokuramentu kilat ne’e? FM lamenta ho SES hodi uza polítika fase liman kona-bá kilat ne’e no halo públiku deskonfia.

Fundasaun Mahein (FM) fiar katak kona-bá prokuramentu kilat nia tenke involve aspetu barak husi estadu nian atu sosa kilat ba instituisaun siguransa sira. La’os prokuramentu kilat fo fali ba institusaun PNTL rasik maka kaer. FM komprende katak lolos prokuramentu ba kilat ne’e responsabilidade Ministru Defeza ho Siguransa ne’ebé bazeia ba planu no estudu la’os fo ba instituisaun sosa tuir gostu deit.

Fundasaun Mahein lamenta ho SES tanba responsabilidade dudu ba mai kona-bá sosa kilat ne’e. Ho prosesu ne’ebé klaru, transparante ba ema sivil sira, maka sei iha indikasaun ida ne’ebé klaru kona-bá monitorizasaun husi ema sivil sira. Ho ida ne’e maka sei haforsa akontibilidade husi nasaun ba nia sidadaun sira.

Maibé, prokuramentu ba kilat nian iha Timor-Leste públiku ladun debate tanba lahatene, no ida ne’e sei hamosu risku kona-bá fiar nian ba responsabilidade ba sira ne’ebé involve sosa kilat mai Timor-Leste. Los duni, haforsa nasaun presiza duni kilat, maibé tenke hatene nia total hira no nia tipu oinsa no seluk-seluk tan. Hirak ne’e hotu tenke sai hotu públiku nia interese no públiku tenke involve iha diskusaun kona-bá sosa kilat nian.

Rekomendasaun

Tanba ne’e Fundasaun Mahein (FM) rekomenda katak:

Kilat tuan sira ne’ebé agora daudauk iha instituisaun siguransa nian sei problematiku hela maibé governu kontinua sosa kilat. Fundasaun Mahein (FM) rekomenda katak governu tenke harii kompañia estatal ka empreza públiku (EP) ida ne’ebé halo importasaun rasik ba kilat, no harii armajem propria ida ba kilat sira ne’ebé hola no bele garante manejementu kilat ida ne’ebé hatur iha lei no kontrolu ne’ebé diak no involve direitamente husi Ministériu Defeza no Siguransa inklui Parlamentu Nasional Komisaun B ne’ebé nia papel fiskalizador.

Posted: 14 Aug 2012 11:19 AM PDT



East Timor Legal News - 14 August 2012 - Source: Fundasaun Mahein, 13 August 2012 - Following the peaceful conclusion of the 2012 elections in Timor-Leste, it seems almost certain that international peacekeeping forces will leave Timor-Leste by December 2012 placing all responsibility for Timor-Leste’s community security in the hands of the PNTL.

Yet the recent alleged murder of student Armindo Pereira Alves by PNTL during two days of unrest this summer highlights an ongoing problem in our national police service: the PNTL has improved significantly since the crisis of 2006 and no longer suffers from extreme factionalism; however, it remains an institution that cannot adequately manage its most dangerous assets – its weapons.

Fundasaun Mahein (FM) has written many times about the use and abuse of weapons in Timor-Leste. While there appears to be general improvement in the avoidance of major abuse, such as with the distribution of PNTL weapons to civilians in 2006, there is an ongoing day-to-day mismanagement of police weapons throughout the country. For more information, please see previous FM reports.

The history of weapons mismanagement in the PNTL begins with its inception in 2001 and continues to this very day. Since 2001, there has been widespread mismanagement in handling of weapons. Many civilians have been shot and wounded or killed by on-duty and off-duty PNTL officers. There has also been a pattern of PNTL mismanagement in the tracking of weapons as many weapons that were lost before, during, and after the crisis of 2006 have yet to be recollected. Fundasaun Mahein (FM) has found that just between July 2008 and January 2011, the PNTL lost 26 9 mm Glock pistols. FM finds this type of incompetence, particularly after the crisis of 2006, very worrying.

The Timorese public still has no knowledge of the total number of missing weapons. As of late 2011/early 2012, Fundasaun Mahein (FM) had been quoted two different numbers for the total of missing PNTL weapons. While a PNTL memo dated 6 January 2011 stated that 47 weapons were missing, a joint PNTL-FFDTL workshop on 5 January 2012 stated that 52 weapons were still missing. Fundasaun Mahein (FM) is confused about which number to believe, as the audits have never been made fully public.

The evidence suggests that the PNTL cannot yet properly manage its weapons, and as a result, police officers are sometimes responsible for the shooting deaths and injuries of civilian citizens. While at some level of this type of incident is inevitable, Fundasuan Mahein (FM) believes the rate of such behavior in Timor-Leste is too high.

Furthermore, Fundasaun Mahein (FM) believes that while the weapons are owned by the State, the State belongs to its citizens and the citizens have a right to know what is happening with the weapons that are sometimes used to victimize them when they should be used to protect them.

The most obvious reasons for ongoing mismanagement of PNTL weapons lie in three categories, all of which are interrelated:

• Firstly, PNTL officers lack discipline both at the senior and junior levels in following both PNTL guidelines and Timorese laws.

• Secondly, the justice system often finds itself unable to properly enforce the law when it comes to prosecuting and convicting accused police officers.

• Thirdly, PNTL lacks physical armories for the large number of police stations around the country.

Fundasaun Mahein Recommends:

1. That the SES build armories in all locations where there are weapons.

2. That the SES withdraw all weapons in locations where there are no armories.

3. That once the actions above are done that PNTL officers suspected of weapons violations be immediately suspended indefinitely – until they are all are either dismissed for professional misconduct or cleared of all charges.

4. That the SES publish on an annual basis the details of all weapons violations and the status of those cases, as well as provide Committee B of the National Parliament with an independently verified audit of its weapons stocks.

5. That the Commander General of the PNTL apply the already-existing rule wherein PNTL officers only carry weapons while they are on-duty and never while they are off-duty.

For further information regarding this article please contact Nélson Belo, Director of Fundasaun Mahein www.fundasaunmahein.org Email: nelson@fundasaunmahein.org Tlp +670 737 4222


Posted: 14 Aug 2012 11:09 AM PDT


Tempo Semanal - August 14th, 2012

LORON 2 Augustu 2012 komunidade Atabae, sente hakfodak bainhira hare ro’o ida para hela iha partense tasi ibun Sub-Distritu Atabae, Distritu Bobonaro. Ro’o refere la’ós mai hala’o atividade peska. Maibé, tula hela imigrante ilegál na’in 4 hodi hatún iha ne’ebá.

Ro’o refere deskonfia tama husi parte Atambua nian. Bainhira hatún tia imigrante hirak ne’e, ro’o mós fila hikas. Tan ne’e, komunidade no Polisia Nasionál Timor Leste (PNTL) iha área ne’ebá la konsege deteta didi’ak ‘asal usul’ husi ro’o ne’e.

Maski la konsege prende no deteta didi’ak roo ne’e mai husi ne’ebé. Maibé, Polisia postu Atabae konsege kaptura imigrante na’in 4 ne’ebé tun husi roo hodi tama mai área Timor nian.

Imigrante ilegál na’in 4 ne’e mai husi nasaun Myanmar. Sira mesak família uma laran de’it no entre sira na’in 4, iha labarik ki’ik oan ida ho idade mais ou menus tinan 9.

Tuir informasaun husi komunidade sira iha área ne’ebá hateten, hafoin tun husi ro’o, sidadaun Myanmar na’in 4 ho fiar an la’o tama mai iha área rai maran Atabae nian. Ne’e duni, komunidade sira hato’o keixa ba polisia eskuadra Atabae no iha momentu ne’ebá kedas polisia eskuadra Atabae ba hala’o kapturasaun.

“Komunidade sira mak informa mai ami, depois ami tun diretamente ba fatin akontesimentu hodi lori ema sira ne’e mai detein iha polisia eskuadra Atabae,” dehan Komandante Investigasaun Distritu Bobonaro, Abílio Barreto ba Tempo Semanal liu husi via telefone.

Abílio hateten, ema hirak ne’e tama mai sein iha dokumentus ruma. Nune’e mós, ro’o refere tama ilegál de’it. “Ami la konsege deteta ro’o ne’ebé mak sira uza. Tanba, bainhira hatún hotu tiha ema hirak ne’e, ro’o ne’e mós fila kedan” esplika Barreto.

Durante oras balu iha eskuadra Atabae, polisia investigasaun Distritu Bobonaro mai lori imigrante hirak ne’e ba entrega iha Komandu Distritu hodi submete ba prosesu investigasaun. Iha prosesu investigasaun nia laran, sira (red-sidadaun Myanmar) deklara katak, sira halai sai husi Myanmar tanba mosu konflitu relijiaun, ne’ebé ema muslimanu hetan ataka husi relijiaun seluk.

Aleinde ne’e, sira mós deklara lakohi atu fila. Tanba, agora daudaun sira nia nasaun sei iha hela konflitu nia laran.Hafoin submete ba prosesu investigasaun, Komandu PNTL Distritu Bobonaro entrega Sidadaun Myanmar hirak ne’e ba Tribunál Distritál Kovalima hodi submete ba prosesu julgamentu. “Tuir Lei Artigu 71 no 72, liu ona oras ema sira ne’e tenke lori ba tribunál hodi tuir prosesu julgamentu.” haktuir Barreto

Tanba evidénsia kazu krime ladún forte. Ne’e duni, Tribunál Distritál Covalima deside entrega fali ba parte imigrasaun atu prosesu tuir Lei imigrasaun nian. Responde ba kestaun ne’e, Adjuntu Diretór Servisu Imigrasaun, Luis Barreto hateten, sidadaun Myanmar ne’ebé Polisia Atabae kaptura oras ne’e daudauk iha ona imigrasaun nia liman, hodi submete ba prosesu Lei Imigrasaun nian.

Tuir Luis, razaun Tribunál Distritál Covalima entrega ema hirak ne’e ba parte Imigrasaun. Tanba, la iha evidénsia ne’ebé forte kona ba krime. Ne’e duni, tenke prosesa tuir Lei Imigrasaun nian. “Diresaun Administrativu Imigrasaun mak bele foti desizaun administrativa. Maibé, ami mós tenke estuda no hare didi’ak razaun ne’ebé sira aprezenta, molok foti desizaun.” dehan Luis ba Tempo Semanál iha ninia knaar fatin, Dili.

Bazeia ba informasaun ne’ebé servisu imigrasaun simu husi Tribunál Distritál Covalima katak, ema hirak ne’e atu husu Asíliu (Suaka). Tanba, dehan mosu konflitu iha sira nia nasaun. Maski nune’e, parte Imigrasaun sei prosesu nafatin ema hirak ne’e, tuir Lei Imigrasaun nian. Hodi nune’e, bele buka hatene razaun ne’ebé sira hato’o ne’e loos ou lae?

“Desizaun hotu ami sei hare. Tan ne’e, se sira husu hakarak hela iha Timor-Leste ou ba rai seluk, ami tenke hare didi’ak kritériu hirak ne’ebé Lei haruka.” Hakotu Luis (**)

Posted: 14 Aug 2012 11:05 AM PDT



Teodosia dos Reis – Radio Liberdade

Radio, online – Relasiona ho kilat lakon husi Instituisaun estadu Polisia Nasional Timor Leste (PNTL), Diretor Fundasaun Mahein (FM), Nelson Belo rekomenda ba estadu liu husi governu atu hari lalais payol, hodi rai sasan kroat maka durante ne’e PNTL utiliza atu nune’e bele kontrola ho didiak.

Diretor FM ne’e hatutan, tenta identifika iha istoria badak kona uza sala kilat durante 2002-2012, identifika hamutuk ema rua nolu resin mak mate iha teritoriu tamba parte siguransa uza sala kilat.

Nelson Belo hato’o kestaun ne’e liu husi konferensia da emprensa ne’ebe mak halo iha edifisiu FM, Balide (13/8).

Konferensia ne’e foka liu ba ba seitor defeza no siguransa nian katak membru polisia balun uza sala kilat, ne’ebe ikus mai lakon.

Bazeia ba faktus ne’ebe mak akontese iha Sub-Distrito Hera Distrito Dili ne’ebe polisia tiru mate estudante iha loron (16/7).

Ikus lius Diretor FM dehan, wainhira atu hari payol no bele garante manajementu kilat ida ne’ebe hatur iha lei no kontrolu ne’ebe diak presiza involve direitamente husi Ministériu Defeza no Siguransa inklui Parlamentu Nasional Komisaun B ne’ebe iha papel fiskalizador.

Posted: 14 Aug 2012 10:58 AM PDT



Ernestina Guy – Radio Liberdade

Radio, online – Tuir orariu, Sekertairu Geral ONU, Ban Ki Mon Kinta, (15/8) to’o iha Timor-Leste. Ban Ki Mon iha TL durante loron rua nia laran.

Governu Bloku Koligasaun (GBK) ne’ebe lidera husi Primeiru Ministru (PM), Kay Rala Xanana Gusmão, garantidu metin katak, durante vizita Sekertairu Geral ONU nian ne’e iha TL sei la akontese problema ruma ne’ebe afeta ba seguransa Nasional.

Vice PM, Fernando La Sama De Araujo, hateten, situasaun seguransa iha republika ida ne’e hakmatek tebes, tanba ne’e, polisia sei halo esforsu tomak atu asegura ambiente hakmatek ne’e durante vizita Ban Ki Mon nian iha Dili.

Sekretariu Geral ONU, Ban Ki Mon, sei hela iha Timor Leste durante loron rua: Kuarta to’o Kinta (15-16/8), hodi halo vizita kortazia ba Prezidente Republika, Parlamentu Nasional, sei hasoru malu ho Estudante Universitariu Nasional Timor Lorosa’e (UNTL) no aktividade seluk tan.

“Hau hanoin ita nia PNTL halo sira nia servisu diak no povo Timor Leste mos kontribui maka’aslos ba ita nia seguransa, tan ne’e sei laiha problema,” afirma Fernando La Sama De Araujo ba jornalista sira hafoin enkontrualtu nivel iha palacio Prezidensial, Aitarak laran Dili, Foin lalais ne’e.

Vizita Sekretariu Geral ONU Ban Ki Mon iha Timor leste, nu’udar vizita daruak nian, basa, Ban Ki Mon mai hikas tiha ona Timor leste hodi partisipa selebrasaun loron Restaurasaun Independensia 20 Maio 2002.

Ban Ki Mon,mai vizita Timor Leste, bazea ba konvite husi Prezidente da republika tuan Jose Ramos Horta, bainhira sei assume kargu hanesan Prezidente Da Republika.

Iha loron hanesan Ban Ki Mon, sei vizita mos Parlamentu Nasional ho objetivo atu hasoru malu ho Prezidente Parlamentu Nasional, Vicente Guterres I kontinua halo tan vizita ba Primeiru ministru Kay Rala Xanana Gusmão, nune’e mos realize jantar fraternizasaun iha Palacio do governu .

Iha vizita loron tuir mai, Kinta (16/8). Ban ki Mon sei hakat liu ba Casait, Distrito Liquiça, no fila hikas mai Dili hodi kontinua nia programa trabalho sai orador iha Universidade Nasional Timor Lorosa’e (UNTL) antes halo vizita ba Muzeum Rezistensia Timor Leste nian.

Posted: 14 Aug 2012 06:08 AM PDT


PDF - Lusa

Nova Iorque, 14 ago (Lusa) - O secretário-geral das Nações Unidas, Ban Ki-moon, chega quarta-feira a Díli, numa altura considerada decisiva em Timor-Leste e também na ONU, que tem na cessante missão timorense, a UNMIT, "uma história de sucesso".

"Timor sobressai como uma história de sucesso [entre missões de paz da ONU]. Às vezes é preciso lembrar o que corre bem", disse à Lusa fonte próxima de Ban Ki-moon, apontando para a estabilidade ao nível político, de segurança e de desenvolvimento.

A convite do Presidente da República timorense, esta visita, segunda ao país desde dezembro de 2007, segue-se às celebrações do 10.º aniversário da independência, em maio, e à conclusão das eleições legislativas e presidenciais.

Além da transição política saída das eleições, o período é considerado "crítico" pela ONU também devido à saída da Missão Integrada da ONU para Timor-Leste (UNMIT), criada em maio de 2006 na sequência da violência no país, substituindo então o gabinete da organização em Díli (UNOTIL), sucessor de uma presença que data de 1999.

No final de fevereiro no Conselho de Segurança o ex-Presidente José Ramos-Horta agradeceu o apoio da ONU neste trajeto e levou "boas notícias", que têm sido raras naqueles corredores.

"Vim aqui há cinco anos pedir, num cenário bastante triste e dramático, uma nova missão de paz da ONU em Timor-Leste, e hoje regresso mais para partilhar boas notícias com um Conselho de Segurança que enfrenta todos dias situações extremamente difíceis noutros pontos do mundo", declarou na ocasião o então chefe de Estado.

As várias intervenções de membros do Conselho de Segurança foram sobretudo de congratulações pelos progressos, com o embaixador de Portugal, Moraes Cabral, a sublinhar que o país é já um "caso de sucesso" na história das missões de paz da ONU.

O mandato da UNMIT foi então renovado, provavelmente pela última vez, até final de 2012, e de aí em diante "haverá uma missão política, não de paz", previu Ramos Horta.

Após a votação, o embaixador britânico junto da ONU, Mark Lyall Grant, afirmou que o plano conjunto entre o governo de Díli e a UNMIT "pode definir um padrão para futuras transições de missões de paz" noutros pontos do mundo.

A decisão em relação ao futuro da ONU em Timor-Leste compete agora aos membros do Conselho de Segurança, e em Díli Ban Ki-moon irá recolher "a visão do governo timorense", adiantou a mesma fonte próxima do secretário-geral.

A última resolução do Conselho sobre a UNMIT pede ao governo uma "decisão atempada sobre a natureza, atividades e escopo do papel da ONU pós-UNMIT".

O povo timorense, afirmou Ban Ki-moon em declaração enviada à Lusa antes das legislativas de julho, terá "todo o apoio das Nações Unidas, à medida que for construindo um futuro próspero e pacífico".

O secretário-geral disse também à Lusa que, dez anos depois da restauração da independência, os timorenses "alcançaram feitos de que devem ter orgulho", e que continuarão a beneficiar do apoio das Nações Unidas "por muitos anos".
"Timor-Leste tem feito avanços impressionantes na última década. As instituições nacionais, praticamente inexistentes há dez anos, desempenham agora um papel crucial na salvaguarda da estabilidade e democracia", disse o secretário-geral da ONU.

Em Díli, entre quarta e quinta feira, Ban Ki-moon irá discursar no parlamento, visitar uma academia Polícia, uma escola e ainda fazer uma palestra na Universidade de Díli, dedicada à "Educação e Construção de uma Nação".

Na companhia da diretora geral da UNESCO, Irina Bokova, e do recém-nomeado Enviado do Secretário-Geral para a Educação, o ex-primeiro ministro britânico Gordon Brown, irá ainda fazer o pré-lançamento da iniciativa global "Education First" ("Educação em Primeiro Lugar").

Posted: 14 Aug 2012 04:47 AM PDT



Sapo TL - 14 de Agosto de 2012, 09:29

O jovem maratonista timorense Augusto Soares, de 25 anos, acabou a maratona olímpica de Londres na penúltima posição, com o tempo de 2:45:09, cumprindo desta forma o seu objectivo final.

Há quatro anos em Pequim, Augusto Soares não terminou a maratona. Desta vez, e com somente dois meses de treino, o atleta timorense conquistou a capital inglesa com a sua simpatia e perseverança. Além de Augusto, a outra representante timorense foi a maratonista Juventina Napoleão, que na prova feminina, se classificou igualmente na penúltima posição.

A vitória na prova e medalha de ouro foi para o ugandês Stephen Kiprotich, que bateu a forte concorrência queniana e concluiu os 42kms com o tempo de 2:08:01.
Abel Kirui, do Quénia, foi medalha de prata, e Kipsang Kiprotich, também do Quénia, arrecadou a medalha de bronze.

De Balibar para Londres

Augusto Soares quer ser um exemplo para os jovens timorenses e incentivá-los para a prática desportiva.

O seu percurso desportivo não deixa de ser curioso. A atleta olímpica Aguida Amaral estava em processo de recrutamento para o seu clube, o Club Sport Laulara & Benfica, quando ao chegar a Balibar(parte montanhosa de Dili) se deparou com o ainda estudante Augusto Soares.

As suas qualidades físicas não passaram despercebidas e de imediato mudou-se para Díli.

Posted: 14 Aug 2012 04:37 AM PDT



De acordo com o Jornal Diário Nacional, a companhia de aviação Air Timor será, em breve, gerido única e exclusivamente por timorenses.

O acordo, assinado posteriormente com o fundador desta companhia aérea, Ed Turner, visa a “obtenção de direito de opção sobre as suas acções, dando a possibilidade de as mesmas serem vendidas a cidadãos timorenses ou directores da Air Timor desta mesma nacionalidade”.

Os timorenses Abessy Bento e Bosco Guterres fazem parte da direcção da companhia aérea e afirmam que “ a longo prazo, a posse da empresa se mantenha dentro de Timor.”

Segundo o Jornal Diário Nacional é actualmente composta por três directores timorenses, incluindo o Presidente do Conselho Administrativo, mais dois estrangeiros.

Bosco Guterres acrescenta ainda que “a companhia aérea se empenhou na instalação dos mais recentes sistemas informáticos e software existentes no mercado e tambémno campo da formação.

Este ano enviamos o nosso staff para Singapura, Austrália e Malásia, para que estejam a par do que de melhor se faz a nível internacional.”

SAPO TL com Jornal Diário Nacional

Posted: 14 Aug 2012 01:43 AM PDT



Kapital Nasaun Sai kapital Falta Bee Moos

Notisia Husi TVTL - Segunda-Kalan, 13 Agustu 2012

Komunidade no Vendedores Merkadu Taibesi husu orjenti ba Governu hodi fornese bee moos ba sira nia Bairo.

Ezizensia ne’e hato’o husi vendedores no komunidade balun husi area taibesi ba ekipa TVTL segunda-feira semana ne’e, relasiona falta bee moos ne’ebe sira hasoru loro-loron, komunidade no vendedores sira laran triste ba ukun nain sira ne’ebe troka malu dala hira ona maibe sira konrinua susar ba asesu bee moos, liuliu iha kapital nasaun, Dili.

Ba problema ne’e, Komunidade sira loroloron tenki lori jerigen buka bee moos hodi atende ba nesesidade uma laran.

“Fulan 4 ka 5 ona bee moos la mai, iha merkadu ida ne’e bee haraska, ami ba kuru iha Aituri-laran, ami husu ba ukun nain sira atu tau matan ba ami,” dehan komunidade.

Komunidade sira mos senti moe wainhira loro-loron lalin Jerigen iha estrada no fatin publiku hodi buka bee no hadau bee moos, sira hein katak Governu foun ne’ebe povu hili bele tau matan ba sira nia moris, liuliu ba bee moos tamba falta bee moos bele afeta ba sira nia saude.

Ba kestaun ne’e, observasaun TVTL nota katak, Merkadu Taibesi ne’ebe Governu harii uma balun ba vendedores kontinua abandona, pior liu tan uma hirak ne’e odamatn estragus no uma laran soe nakonu foer, tamba falta atensaun husi parte kopotente.

Sem comentários:

Enviar um comentário